Zmiany w e-TOLL – co nowego dla kierowców i przewoźników?

Czy zmiany w e-TOLL wpłyną na koszty przejazdów?

Zmiany w e-TOLL mają zasadniczy wpływ na wzrost kosztów transportu. W pierwszej kolejności wprowadzono ustawową podwyżkę inflacyjną. Oznacza to, że stawka opłaty elektronicznej za każdy kilometr przejazdu drogą krajową została dostosowana do wskaźnika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych.

Podwyżka ta jest obliczana na podstawie zmian cen w pierwszych trzech kwartałach danego roku w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego. 9 grudnia 2024 roku opublikowano obwieszczenie Ministra Infrastruktury w sprawie wysokości stawek opłaty elektronicznej na rok 2025. Stawki zostały podwyższone o około 3% w stosunku do roku ubiegłego (podwyżka w 2024 wynosiła z kolei 15%). W praktyce oznacza to wzrost o kilka groszy w przeliczeniu na jeden przejechany kilometr.

Zaledwie miesiąc wcześniej – w listopadzie – sieć dróg płatnych zwiększono o kolejne 1600 km. Obecnie ustawodawca planuje kolejne zmiany w e-TOLL – chodzi o wprowadzenie nowego kryterium, uzależniającego wysokość stawek od klasy emisji CO2 pojazdu. Zmiany te wynikają bezpośrednio z dyrektywy UE, a obecnie projekt znajduje się na etapie konsultacji społecznych – ostatnia modyfikacja w miała miejsce 28 listopada 2024 roku.

Jakie zmiany w e-TOLL planowane są na najbliższy rok?

System e-TOLL wykorzystuje technologię satelitarną do poboru opłat, co eliminuje konieczność instalowania dodatkowej urządzeń. Po rozszerzeniu sieci płatnych tras, opłaty elektroniczne obowiązują już na ponad 5 tys. km dróg krajowych w Polsce.

Projekt ustawy zakłada, że opłata elektroniczna będzie składać się z trzech części:

• opłata infrastrukturalna – funkcjonująca obecnie,
• opłata z tytułu kosztów zewnętrznych, obliczanych na podstawie emisji CO2 pojazdu – jest to nowa opłata, będąca realizacją wymogu zawartego w dyrektywie UE 2022/362,
• opłata z tytułu kosztów zewnętrznych, nakładanych ze względu na zanieczyszczenie powietrza – kolejna nowa opłata, również wynikająca ze wspomnianej dyrektywy.

Projekt przewiduje różnicowanie wysokości opłaty infrastrukturalnej ze względu na klasę emisji EURO – tak jak miało to miejsce dotychczas. Zmianie ulegnie jednak struktura podziału poszczególnych klas. W celu pobierania opłaty z tytułu kosztów zewnętrznych określono pięć klas emisji CO2. Co sześć lat w ramach Systemu Poboru Opłaty Elektronicznej (SPOE) KAS będzie przeprowadzana reklasyfikacja pojazdów. Oznacza to ponowną ocenę emisji CO2 na podstawie obowiązujących norm redukcji oraz wartości referencyjnych i może skutkować zmianą klasy emisyjnej pojazdu.

Opłata z tytułu kosztów zewnętrznych nakładana w związku z zanieczyszczeniem powietrza będzie różnicowana ze względu na klasę emisji EURO. Z tego powodu do rejestru SPOE będą przekazywane nowe informacje – m.in. o indywidualnej emisji CO2 pojazdu, stanowiącej nowe kryterium w kontekście opłat drogowych.

Kto będzie zobowiązany do korzystania z nowych funkcji systemu e-TOLL?

System e-TOLL wyodrębnia trzy kategorie pojazdów:

• samochody o masie całkowitej powyżej 3,5 tony i poniżej 12 ton,
• samochody o masie całkowitej co najmniej 12 ton,
• autobusy.

Wysokość e-TOLL w 2025 roku zależy również od kategorii drogi. Koszt przejazdu autostradą lub drogą ekspresową będzie inny niż w przypadku dróg krajowych klasy GP (główna ruchu przyspieszonego) oraz G (główna). Niezależnie od kategorii pojazdu, koszt przejazdu kilometra drogą krajową nie może kosztować więcej niż 2 zł.

Czy nowe regulacje wpłyną na obowiązki kierowców?

Aby określić wysokość stawek, w pierwszej kolejności należy przypisać pojazd do jednej z pięciu obowiązujących klas emisji CO2:

• klasa 1 – 95% i więcej współczynnika emisji odniesienia CO2,
• klasa 2 – 92% i więcej współczynnika emisji odniesienia CO2,
• klasa 3 – 50% i więcej współczynnika emisji odniesienia CO2,
• klasa 4 – poniżej 50% współczynnika emisji odniesienia CO2,
• klasa 5 – pojazdy bezemisyjne.

Każdy pojazd zarejestrowany w systemie e-TOLL jest przypisany do określonego konta rozliczeniowego. W ramach jednego konta można dodać wiele pojazdów. Użytkownik może także posiadać zestaw kont rozliczeniowych, obejmujący kilka indywidualnych kont. W przypadku korzystania z zestawu kont w trybie płatności okresowej z zabezpieczeniem konieczne jest wniesienie zabezpieczenia w postaci pieniężnej, jako gwarancja bankowa bądź ubezpieczeniowa lub jako poręczenie. W celu obliczenia wysokości zabezpieczenia zachęcamy do skorzystania z oficjalnego kalkulatora.

Jak przygotować się na zmiany w e-TOLL, by uniknąć problemów?

Projekt ustawy zakłada wprowadzenie w systemie SPOE KAS narzędzia, służącego do określania grupy lub podgrupy pojazdu, jeśli brak jest tych informacji w dokumentach, takich jak świadectwo zgodności pojazdu (CoC) czy dokumentacja informacyjna CIF, wydana przez producenta pojazdu. Zmiany te mają na celu dokładniejsze określanie stawek opłat drogowych oraz dostosowanie ich do norm unijnych.

Najważniejsze zmiany:

• obowiązek uzupełnienia danych dla pojazdów zarejestrowanych w SPOE KAS przed wejściem w życie nowych przepisów – wymagane informacje dotyczą klasy emisji CO2, liczby i rozstawu osi, mocy silnika oraz kabiny sypialnej,
• korekta danych o masie pojazdu – zmiana na informację o maksymalnej masie całkowitej, zgodnie z wymogami dyrektywy 1999/62/WE,
• wyłączenie obowiązku uzupełniania danych dla pojazdów zarejestrowanych przed 1 lipca 2019 r. –  trafiają one automatycznie do najniższej klasy emisji CO2,
• obowiązkowe potwierdzenie danych za pośrednictwem dokumentów w formie cyfrowej (np. CoC, CIF).

Projekt przewiduje 6-miesięczne vacatio legis dla wejścia w życie ustawy. Jest to spowodowane koniecznością przeprowadzania zmian w ramach systemu SPOE KAS, polegających między innymi na dostosowaniu go do nowego mechanizmu poboru opłaty elektronicznej. Niezbędne jest poszerzenie systemu o moduły obsługujące pobór opłat z tytułu kosztów zewnętrznych – wspomniana wcześniej opłata CO2 i opłata uzupełniająca.

Przepisy dotyczące obowiązku uzupełniania nowych informacji o pojazdach wejdą w życie 5 miesięcy od dnia ogłoszenia.

Czy nowe regulacje dotyczą wszystkich użytkowników dróg?

Nowe regulacje obejmą wszystkich kierowców poruszających się po drogach płatnych pojazdami, których maksymalna masa całkowita wynosi powyżej 3,5 tony. W zależności od obowiązujących regulacji, pojazdy bezemisyjne mogą zostać zwolnione z obowiązku wniesienia opłaty.

Jakie kary grożą za niestosowanie się do przepisów e-TOLL?

Kontrola opłat za przejazd pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony odbywa się zgodnie z artykułem 13k ustawy o drogach publicznych. Jakie kary przewidziano z tytułu naruszenia obowiązku uiszczania opłat w systemie e-TOLL?

• 500 zł – dla zestawu składającego się z samochodu osobowego (DMC do 3,5 tony) i przyczepy – o łącznej dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony,
• 1500 zł – we wszystkich pozostałych przypadkach.

Brak rejestracji w systemie e-TOLL skutkuje nałożeniem kary w wysokości 1500 zł.

Podanie nieprawidłowych danych:

• dotyczących właściciela lub użytkownika pojazdu (np. imię, nazwisko, adres, PESEL, NIP) – kara 500 zł,
• dotyczących pojazdu (np. numer rejestracyjny, masa całkowita, klasa emisji spalin) – kara 1500 zł,
• brak dokumentów potwierdzających dane – kara 1000 zł,
• nieaktualizowanie danych w rejestrze przed przejazdem – kara 1000 zł.

Za uiszczenie niepełnej opłaty elektronicznej grozi kara w wysokości 250 zł dla zespołu pojazdów o łącznej masie powyżej 3,5 t, jeśli samochód osobowy nie przekracza tej masy oraz 750 zł w pozostałych przypadkach. W ciągu jednej doby można nałożyć tylko jedną karę za to samo naruszenie dla danego pojazdu.

Inspekcja Transportu Drogowego oraz funkcjonariusze Służby Celno-Skarbowej mogą również nałożyć mandaty w wysokości od 500 zł do 1500 zł (w zależności od naruszenia) między innymi za brak numeru referencyjnego urządzenia do przekazywani danych służących do naliczania opłaty drogowej, nieprawidłowo działający ZLS, OBU lub urządzenie mobilne, czy w przypadku przekraczającej 15 minut przerwy w nadawaniu sygnału pozycjonowania satelitarnego.